Polska pełna jest wspaniałych zwyczajów bożonarodzeniowych nieobecnych w innych krajach. Jakie są najbardziej znane z nich, jakie o wiele mniej, a warto się o nich więcej dowiedzieć i skąd pochodzą te tradycje?
Polskie zwyczaje bożonarodzeniowe - wielowiekowa tradycja
Polskie zwyczaje bożonarodzeniowe w niektórych przypadkach sięgają czasów jeszcze przedchrześcijańskich. Podobnie jak w wielu innych krajach, chrystianizacja przyniosła swoje święta, w tym Boże Narodzenie i duchowni oraz misjonarze zręcznie powiązali je z miejscową kulturą.
Na terenach polskich, gdzie żyły różne kultury słowiańskie, głównym świętem zimowym były Szczodre Gody, które odbywały się w okolicy zimowego przesilenia, czyli około 21 grudnia. Święta Bożego Narodzenia już w starożytnym Rzymie odbywały się mniej więcej w tym czasie i wbrew pozorom, teorie dotyczące tzw. zastępowalności świąt pogańskich chrześcijańskimi nie jest potwierdzona - prawdopodobnie po prostu ważne święta w różnych religiach przypadały na podobny czas.
Z tego czasu wywodzą się niektóre obecne do dziś w Polsce tradycje - m. in. łamanie i dzielenie się opłatkiem, wkładanie sianka pod obrus, które miało wywróżyć pomyślność dla pociągających słomki oraz kolędowania w szczególności z kolędnikami i słynnym Turoniem - rogatej i futrzastej maszkary, która pojawia się w prawie wszystkich zestawach przystrojonych śpiewaków.
Podobnie jest z dwunastoma potrawami, które swoje początki mają jeszcze w tradycji słowiańskiej i potem zyskały symbolikę chrześcijańską w postaci dwunastu apostołów - tradycja ta powróciła do Polski dopiero po II wojnie światowej, wcześniej uważano, że parzysta liczba potraw zwiastowała nieurodzaj. Również miejsce dla niespodziewanego gościa pochodzi z dawnej tradycji, miało jednak inną wymowę - z miejsca dla zmarłych członków rodziny stał się nakryciem dla strudzonego wędrowca.
A co z potrawami? Kutia również pochodzi jeszcze ze słowiańskiej tradycji - robiono obtłuczonej pszenicy, ziaren maku, słodu, miodu, bakalii i wyglądała podobnie do tej, którą zajadamy się dziś. Czy były w tym czasie pierogi? Owszem, choć miały inną nazwę i lepiono je z całkowicie innego ciasta. Tzw. szczodraki były tradycyjnym pieczywem, które przygotowywano w latach urodzaju z nadzieniem mięsnym, lub grzybno-kapuścianym, a w latach chudych - bez niczego.
Regionalne zwyczaje w całej Polsce
W różnych miejscach kraju obowiązują też różne tradycje - kolędnicy są dla przykładu w szczególności w północnych województwach.
- Można ich było spotkać w północnych regionach takich jak Kaszuby, czy Kociewie. Zwyczaj kolędowania sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich i jest związany z magią wegetacyjną - opowiadał Kamil Mataczyński z Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Podobnie kwestia ma się w przypadku potraw - choć wiele z nich obecnych jest w całej Polsce, jak choćby pierogi czy barszcz oraz wszechobecny mak, to w wielu regionach panowały różne zwyczaje. Nic dziwnego, że mak był tak chętnie używany nie tylko w kutii i makowcu, ale również przy kluskach.
- Bardzo popularne na wigilijnym stole były: mak, który był symbolem życia i śmierci i miał też pomagać w kontaktach z zaświatami; miód który symbolizował szczęście, a także grzyby, które były produktem wywodzącym się z lasu, czyli dalekiej, innej, kojarzonej też z zaświatami - mówiła Marta Domachowska z Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Według niektórych tradycji na stole powinno znaleźć się coś z sadu, coś z wody, coś z pola i coś z lasu, również w ramach podzięki za zbiory w zeszłym roku i podsumowanie obfitego życia.
Jakie tradycje panują przy Waszych stołach?
źródło: [igimag.pl][bydgoszcz.tvp.pl][slawoslaw.pl]
