"Niektórzy chcą się wygadać, inni potrzebują pomocy przy zakupach albo w znalezieniu specjalisty". Sieć Przyjaciół Zdrowia Psychicznego pomoże w trudnej sytuacji (wywiad)

Dlaczego i kiedy zdecydowaliście się założyć Sieć Przyjaciół Zdrowia Psychicznego?

Pomysł na projekt narodził się podczas Akademii Praw Człowieka organizowanej przez organizację Humanity in Action. HiA od lat działa na rzecz walki o prawa człowieka oraz wspiera młodych ludzi w realizacji projektów społecznych.

Trzy młode aktywistki z Polski, Niemiec i Stanów Zjednoczonych przygotowały podczas Akademii projekt o nazwie Mental Health Buddies Network. Zauważyły, że wiele osób w ich otoczeniu cierpi na problemy związane ze zdrowiem psychicznym i nie otrzymuje jakiejkolwiek pomocy. Motywacją do założenia Sieci była chęć pomocy takim osobom i towarzyszenie im w życiu codziennym, dzięki czemu mogłyby się czuć mniej zagubione czy samotne.

Dzięki wsparciu z projektu “Kowadło 2.0” Sieć Przyjaciół Zdrowia Psychicznego (SPZP) zaczęła działać już od grudnia 2019 roku. Za jej działalność w Polsce odpowiada Marcelina Rosińska. Sieć działała początkowo tylko na terenie Poznania, jednak z czasem rozrosła się i wciąż rozrasta na inne miasta. Stale rozwijamy się, by dotrzeć do jak największej liczby potrzebujących w całej Polsce oraz propagować wzrost świadomości problematyki chorób i zaburzeń psychicznych.

Jak działa publiczny system wsparcia zdrowia psychicznego? Jakie są w nim potrzeby i braki?

Niestety, publiczny system wsparcia zdrowia psychicznego nie działa tak, jak powinien. Głównym powodem jest brak odpowiedniego dofinansowania. Czas oczekiwania na terapię na NFZ często wynosi ponad rok – dla osób zmagających się z kryzysem psychicznym jest to często kwestia życia lub śmierci, a przynajmniej zdrowego funkcjonowania. Problemem są też konsultacje psychiatryczne – czas oczekiwania, długość wizyt także pozostawia wiele do życzenia. Osoby potrzebujące specjalistycznej pomocy np. przy uzależnieniach, ADHD, zaburzeniach osobowości mają ograniczone pole manewru – większość specjalistów z tej dziedziny przyjmuje jedynie prywatnie. Terapia często jest prowadzona w jednym nurcie, ciężko jest zmienić terapeutę/tkę lub znaleźć nurt, który najbardziej nam odpowiada. Godziny przyjęć często są w godzinach porannych, a osoby potrzebujące pomocy muszą brać urlop, na który nie mogą sobie pozwolić. Kolejnym palącym problemem jest też wykluczenie komunikacyjne – ludzie mieszkający w małych miejscowościach mają trudności z dotarciem do specjalisty, pociąga to za sobą koszty. Osoby bez samochodu są skazane na niedofinansowany transport publiczny – tutaj szczególną trudność mają osoby pełnoletnie oraz starsze. Moim zdaniem jedynym rozwiązaniem jest kompleksowe podejście do problemu, które będzie obejmowało nie tylko zwiększenie liczby osób zajmujących się wsparciem, ale też poprawie warunków socjalnych ludzi potrzebujących pomocy.

Dlaczego „Przyjaciół”?

Używamy słowa “Przyjaciół” w nazwie, ponieważ tworzymy system pomocy oparty na wolontariuszach występujących w roli „przyjaciół – opiekunów”, którzy są gotowi pomóc swoim podopiecznym w nawet prostych czynnościach (jak np. załatwienie czegoś na uczelni bądź umówienie wizyty u psychologa), służyć radą lub też po prostu towarzyszyć swoim podopiecznym, gdy ci czują się samotni. Chcemy być dla nich właśnie takim “Przyjacielem” - osobą, której można zaufać, na której można polegać i do której można zwrócić się, by zostać wysłuchanym i otrzymać wsparcie.

Słowo „przyjaciel” podkreśla również, że celem Sieci nie jest świadczenie profesjonalnej pomocy, a oferowanie podstawowego wsparcia jej uczestnikom. Opiekunowie są wsparciem dla swoich podopiecznych, nie są natomiast ich terapeutami. Pomoc specjalistyczna należy do profesjonalistów, a SPZP tworzy po prostu dodatkową sieć wsparcia składającą się właśnie z takich „przyjaciół”.

Jak działa sieć?

Sieć działa na zasadach wolontariatu. Opiekunowie-wolontariusze przyjęci do Sieci w ramach rekrutacji zostają odpowiednio przeszkoleni do roli osób pomagających, aby móc nawiązać kontakt z podopiecznymi, którzy zgłosili się do nas z prośbą o wsparcie. Sieć jest fundacją, która powstała, aby wspomagać wszystkie osoby borykające się z trudnościami na tle psychicznym, gorszą sytuacją życiową czy zwyczajnie potrzebujących pomocy, wysłuchania i bycia w kontakcie z drugim człowiekiem. Opiekunowie oferują także pomoc w niezbędnych formalnościach chociażby na uczelni, w urzędach, czy pierwszych wizytach u specjalisty-psychologa, psychiatry. Co warto podkreślić, celem działania Sieci nie jest świadczenie profesjonalnej pomocy, a oferowanie podstawowego wsparcia, którego działanie uważamy za niezwykle ważne i potrzebne, ale nie zastępujące pomocy terapeutycznej.

Dodatkowym elementem działania Sieci jest organizowanie cyklicznych szkoleń dedykowanych nie tylko dla wolontariuszy, a także współtworzenie kampanii społecznych, wydarzeń czy publikowanie artykułów w celu walki ze stygmatyzacją osób z trudnościami na tle psychicznym oraz popularyzacji zdrowia psychicznego.

W jaki sposób wybieracie wolontariuszy i wolontariuszki?

W naszej Sieci posiadamy specjalny zespół rekrutacji odpowiedzialny za weryfikację zgłoszeń osób, chcących zostać wolontariuszami. Rekrutację ogłaszamy za pośrednictwem naszego profilu na Facebooku, umieszczamy również taką informację na innych grupach związanych ze zdrowiem psychicznym. Potencjalnych kandydatów prosimy o wypełnienie formularza rekrutacyjnego, a następnie wybrane przez nas osoby zapraszamy na rozmowę kwalifikacyjną.  Naszymi wolontariuszami zostają najczęściej studenci psychologii, ale mamy wolontariuszy wielu innych kierunków. Głównym celem Sieci jest chęć pomagania osobom, które tego potrzebują, dlatego nieważny jest wiek, pochodzenie czy kolor skóry. Najważniejsza jest chęć niesienia pomocy, zrozumienia oraz umiejętność rozmawiania z takimi osobami.

Jak często zwracają się do Was ludzie? Z jakimi problemami?

Każdego miesiąca otrzymujemy nowe zgłoszenia, a w okresie pandemii i lockdownu ich liczba systematycznie wzrasta. Potrzebujący zgłaszają się w bardzo zróżnicowanym wieku, ich problemy także są zróżnicowane. Niektórzy potrzebują po prostu się wygadać, ponieważ czują się niezrozumiani przez swoich najbliższych, inni zaś oczekują bardziej sprecyzowanej pomocy, np. w znalezieniu odpowiedniego specjalisty.

Czy problemy w okresie pandemii się zmieniły? Co czują ludzie w związku z izolacją społeczną i niepewną przyszłością? Jak pandemia wpływa na nasze zdrowie psychiczne?

Naszym zdaniem pandemia obnażyła niedoskonałości systemu. Największym problemem dla wielu osób są niestety problemy finansowe, które pandemia pogłębiła. Wiele osób straciło pracę – i nie mają żadnego zabezpieczenia. Remedium może być jedynie wsparcie socjalne i zapewnienie miejsc pracy i zasiłków. Wiele osób ma także problem z opieką nad dziećmi – szczególnie cierpią na tym kobiety, na które spada więcej obowiązków domowych. Dzieci są zestresowane i przeciążone zdalną edukacją, dodatkowo zalecenia co do długości nauczania zdalnego są niepewne i podawane na ostatnią chwilę. Na pewno to nie pomaga. Osoby starsze, ale też inni ludzie w grupie ryzyka stresują się niebezpieczeństwem, jakie za sobą niesie zarażenie się koronawirusem. Często jedną osobę dotyka kilka tych problemów na raz. Przez pandemię jest utrudniony dostęp do lekarzy, nie każdy ma warunku na rozmowę zdalną – nie każdemu też pasuje taka forma rozmowy. Z tego powodu osoby, które zmagają się z problemami, nie mogą nawet otrzymać odpowiedniej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Szczególnie dotknięte są osoby niezamożne i starsze.

Jak można sobie radzić w okresie pandemii? Jak dbać o swoje zdrowie psychiczne?

Wydaje nam się, że w obecnym okresie szczególnie warto jest pamiętać o utrzymaniu i pielęgnowaniu relacji z bliskimi, oczywiście w bezpieczny sposób, chociażby poprzez wideorozmowy. Jest to niezwykle ważne, aby nie zostawać samemu w czasie niepewności i stresów o los swój i najbliższych. Rozmowa, stały kontakt, dzielenie się troskami wzmacnia relację i pomaga każdej ze stron.

Ponadto warto zadbać o aktywność fizyczną w domu, aby utrzymać mobilność, uatrakcyjnić czas spędzany w izolacji, dostarczyć dawkę pozytywnej energii. Pamiętajmy także o rozwijaniu zainteresowań, które możemy wykonywać w domu. Być może nigdy nie układałaś/eś origami albo od dawna planowałaś/eś przeczytać ciekawą książkę? Starajmy się znaleźć chociażby zastępstwo dla atrakcji, aktywności, których nie możemy wykonywać w obecnej sytuacji, tak by zadbać o własne potrzeby. 

Wskazane jest także zadbać o swój komfort psychiczny, oczywiście każdy z nas chce być na bieżąco z informacjami z kraju i świata na temat zmieniającej się sytuacji związanej z pandemią, ale istotnym jest zachowanie równowagi, tak aby treści, które dobiegają z mediów i pracy, nie przyczyniały się dodatkowo do pogorszenia naszego stanu psychicznego. W momencie, gdy czujemy, że natłok informacji negatywnych nas przytłacza, warto zrobić sobie przerwę od mediów społecznościowych.

Jeżeli czujesz, że twój stan psychiczny jest kiepski, nie wahaj się powiedzieć o tym innym, poprosić o pomoc, chociażby zgłaszającej się do fundacji takiej jak nasza. Dla każdego z nas jest to okres trudny, niepewny i dlatego należy pomagać sobie nawzajem, najlepiej jak potrafimy.

Co możemy robić, żeby wspierać się nawzajem w tym trudnym czasie?

Zdrowie psychiczne jest niezbędne dla zdrowia fizycznego, dobrego samopoczucia, relacji i funkcjonowania w codziennym życiu. Świadomość rozpoznawania zdrowia psychicznego i zarządzania nim jest bardzo ważną i pożądaną umiejętnością w obecnej sytuacji pandemicznej. Zmienność emocji jest rzeczą normalną. Nie jest niczym niezwykłym uczucie smutku i rozczarowania. Zmieniające się emocje są częścią naszego życia. W zależności od sytuacji to wsparcie może przyjmować różną formę. Pandemia ograniczyła wolność wielu z nas. Pomoc w zakupach starszym osobom może być ogromnym obciążeniem psychicznym. Nasze życie obecnie toczy się w przestrzeni internetowej. Mamy dostęp do komunikatorów, dzięki którym możemy podjąć rozmowę – bo są sytuacje, w których ona jest bardzo potrzebna. Warto natomiast zwrócić uwagę na to, że jeśli smutek, niepokój czy stres zaczynają przejmować nasze  myśli lub przeszkadzać w codziennych czynnościach, czas zwrócić się o pomoc do specjalisty. Sieć Przyjaciół Zdrowia Psychicznego to safe space dla osób, które czują się osamotnione, odizolowane i potrzebują pomocy.

Jak wspierać osoby w kryzysie zdrowia psychicznego?

Obecnie kryzys psychiczny może spotkać każdą i każdego z nas niezależnie od wieku. Jest wiele sytuacji, które mogą do tego doprowadzić. Najczęściej związany jest z tragicznymi lub trudnymi emocjonalnie wydarzeniami. Ważne jest, aby w tym czasie otoczyć osobę troską i uwagą. Warto zapewnić że naprawdę słuchamy tego, co mówi i bierzemy jej słowa na poważnie. Pokazujemy, że naprawdę chcemy dowiedzieć się, jak osoba się czuję i przez co przechodzi. Słuchajmy aktywnie, pokazując zainteresowanie.

Z Siecią można skontaktować się przez Facebooka: https://www.facebook.com/siecprzyjaciolzdrowiapsychicznego lub za pomocą anonimowego formularza: https://docs.google.com/forms/u/0/d/1h6dZErlFvACEAPFNaS_KvLjYAH1-8-AlYM9Ad0F8xVU/viewform?fbclid=IwAR35s7MJ0c14Aqn7du4uiKKnkSmR5YNqTet8Pcp5tBRqe3wPDvQaeJWpEXc&edit_requested=true. Jeśli jesteś w trudnej sytuacji, nie wahaj się i już teraz skontaktuj się z siecią przyjaciół!